Proje Hakkında
İstanbul’da Toplumsal Kırılganlıklara Duyarlı Afet Risk Azaltma ve Hazırlık Planlamaları için Tespit, Tetkik ve Çözüm Önerileri
Bu proje TÜBİTAK 1001 Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı kapsamında desteklenen 121K630 numaralı ve “Deprem ve Kadın: İstanbul’da Toplumsal Kırılganlıklara Duyarlı Afet Risk Azaltma ve Hazırlık Planlamaları İçin Tespit, Tetkik ve Çözüm Önerileri” başlıklı araştırmadır.
Kadir Has Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Lerna K. Yanık’ın koordinatörlüğünde yürütülen bu projenin amacı olası “büyük” İstanbul depremi risk ve zarar azaltma hazırlık çalışmalarında karar alma süreçleri ile ilgili kamu kurumlarının kurumsal kapasitelerinin toplumsal cinsiyet eksenli toplumsal kırılganlıklara duyarlı bir şekilde iyileştirilmesini sağlayacak bilgi birikimini sağlamaktır. Bu bilgi birikimi olası depremin özellikle kadınlar üzerindeki etkilerini en aza indirecek ve normal hayata geçiş sürecinin hızlandırılmasına katkı sağlayacak şekilde afet dirençliliklerini (resilience) arttıracak şartları oluşturabilecektir. Bu ana amaç ekseninde, bu projenin konusunu konuyla ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının olası “büyük” İstanbul depremi afet riskinin azaltılması ve hazırlık çalışmalarının toplumsal cinsiyet (gender responsive) eksenli toplumsal kırılganlıklara (social vulnerability) duyarlı olarak gerçekleşebilmesine imkan verecek bileşen ve etkenlerin tespitini kesişimsellik (intersectional) yaklaşımıyla yaparak, bu konudaki eksiklerin giderilmesi için afet riski azaltma ve hazırlık çalışmalarını yürütmekle sorumlu olan kamu kurum ve kuruluşları için çözüm önerileri üretmek oluşturacaktır. Böylelikle bu proje toplumsal cinsiyet eksenli toplumsal kırılganlıklara duyarlı afet hazırlıkları için gerekli kamu politikalarına referans noktası olma hedefini taşımaktadır. Bu proje çerçevesinde toplumsal cinsiyete duyarlı afet yönetiminden anlaşılması gereken afetlerin kadın ve erkekleri farklı biçimlerde etkilemesi nedeniyle, afet yönetim plan ve hazırlığı ile ilgili karar alma ve uygulama süreçlerinin bu farklılıkların gözeterek yönetilmesi gereğidir. Proje afetlerin olumsuz etkilerini arttıran üç ana toplumsal kırılganlığı (kadın, sosyo-ekonomik durum, (dış) göç) inceleyecektir.
İstanbul özeline yönelik çıkarım yapabilmek için ilk etapta 2020 yılında Türkiye’de meydana gelmiş iki deprem afetinden (24 Ocak 2020 Elazığ ve 30 Ekim 2020 İzmir depremleri) etkilenmiş afetzedeler ve afet alanında bulunmuş afet ile ilgili kamu kurum ve kuruluşları ve sivil toplum kuruluşları (STK)’ların afet ve afet sonrası deneyimlerinden—mülakatlar ve odak grup çalışmaları yoluyla– çıkarımlar yapacak şekilde tasarlanmıştır. Bu ilk etabın bir ayağı da dünyada genel kabul görmüş toplumsal cinsiyet ekseninde toplumsal kırılganlık odaklı afet riski azaltma iyi-uygulamalarının (best-practice) analizi olacaktır. Araştırmanın ikinci etabı ise elde edilen yerel (İzmir ve Elazığ) ve iyi-uygulamaların analizlerinin çıkarımlarının İstanbul özelindeki deprem afet hazırlık ve planlamasını ilgilendiren karar alma süreçleriyle ve İstanbul’daki kırılganlıklarla ne kadar örtüşüp örtüşmediğinin incelenmesi oluşturacaktır. Eş zamanlı olarak yapılacak Kırılganlık(LAR) analizi ise İstanbul’da fiziksel ve toplumsal kırılganlıkları en yüksek olan alanları tespit edecektir.
Odak noktası karar alma süreçleri ve organizasyonel yapı olmasından dolayı bu araştırmanın beslendiği disiplin esas itibariyle siyaset bilimi ve kamu yönetimi olmakla birlikte siyaset bilimine bitişik alanlar olan uluslararası ilişkiler, toplumsal cinsiyet ve afet sosyolojisi alanlarını da içermektedir. Araştırmanın çıktıları uygulama itibariyle afet yönetimi, yerel yönetimler ve kamu yönetimi alanlarıyla ilişkili olsa da, bu araştırma akademik olarak da uluslararası ilişkiler, toplumsal cinsiyet ve afet sosyolojisi literatürüne katkıda bulunmayı hedeflemektedir.